Fotografie osób a prawo
Fotografując ludzi, warto znać regulacje prawne dotyczące nie tylko samego uchwycenia wizerunku danej osoby, ale także publikacji tego zdjęcia.
Wizerunek to według doktryny prawnej utrwalone wizualnie cechy fizyczne charakterystyczne dla danego człowieka, które pozwalają na jego indywidualizację oraz rozpoznanie. W przypadku fotografii chodzi o portret, który umożliwia rozpoznanie „modela”. Tego rodzaju wizerunek człowieka zalicza się do jego dóbr osobistych, które podlegają ochronie z art. 23 kodeksu cywilnego, a szczegółowy zakres tej ochrony opisany jest w art. 81 ustawy o prawie autorskim. Samo sporządzenie zdjęcia nie jest naruszeniem prawa do wizerunku, choć swoboda fotografowania nie jest pełna. W niektórych przypadkach może dojść do naruszenia prawa do prywatności bądź miru domowego (kiedy ktoś natrętnie fotografuje daną osobę).
Jeśli chcemy rozpowszechnić wykonane w sposób umożliwiający identyfikację zdjęcie osoby fizycznej, np. poprzez opublikowanie fotografii z prasie lub internecie czy też umieszczenie jej na wystawie, to konieczna jest do tego zgoda portretowanego.
Nie stosuje się zezwoleń ogólnych, uprawniających do dowolnego wykorzystywania danego utrwalonego wizerunku. Zgoda portretowanego wiąże się z konkretnymi warunkami rozpowszechniania wizerunku, które ustalane są pomiędzy fotografem a „modelem” ( w tym: czas i miejsce publikacji, zestawienia z innymi wizerunkami, towarzyszące komentarze). Osoba sfotografowana może również ustalić publikację wizerunku tylko w danym czasopiśmie, zakres terytorialny publikacji czy oznaczyć czasowe eksploatacje jej wizerunku. Ograniczenia te są powszechnie stosowane przy zawieraniu umów dotyczących reklam. Portretowana osoba ma prawo cofnąć swoją zgodę, dlatego więc warto uzgodnić przypadki, w których można to uczynić. W innym wypadku sfotografowany musi liczyć się z odpowiedzialnością za ewentualną wyrządzoną szkodę.
Zezwolenia na rozpowszechnienie wizerunku nie wymaga:
- zdjęcie osoby publicznej (szeroko znanych aktorów, sportowców, polityków, artystów bądź znanych w skali lokalnej sędziów, biznesmenów, lekarzy) pod warunkiem, że zdjęcie wykonano w związku z pełnieniem przez daną osobę funkcji publicznych,
- fotografia osoby, która stanowi tylko szczegół całości jak np. zgromadzenie czy publiczna impreza w celu umożliwienia prowadzenia działalności sprawozdawczej, dokumentacyjnej czy informacyjnej,
- zdjęcie osoby, która otrzymała za jego wykonanie wcześniej umówioną zapłatę (model/modelka).
W przypadku, kiedy fotografia nie będzie rozpowszechniana, to wyraźna zgodna portretowanej osoby nie jest konieczna. Wystarczająca jest wówczas zgoda domniemana, za którą można przyjąć to, że gdy portretowana osoba, mając świadomość wykonywanych jej zdjęć, nie sprzeciwia się temu wyraźnie.
Skutkami naruszenia prawa do wizerunku są kary pieniężne, których wysokość zależy od stopnia naruszenia dóbr osobistych osoby portretowanej. Należy również wtedy bezzwłocznie usunąć umieszczone bez zezwolenia fotografie.